حتماً شما هم مثل من برای مراسم تولد فرزندتان فتوکلیپی از عکس های منتخب با چاشنی موسیقی تولید کردهاید یا در سفرهایتان با دوربین های دیجیتالی هزاران عکس و تصویر را به ثبت رساندهاید یا حتی احتمالاً چند تصویر را با نرم افزارهای دیجیتالی رسم کردهاید .
امروزه ابزارهای نوین هنری که با نام ابزارهای دیجیتالی شناخته می شوند فضایی را مهیا کردهاند تا خُرد و کلان و پیر و جوان بتوانند بوسیله آن احساسات و افکار خود را با دیگران به اشتراک بگذارند.
تغییرات تکنولوژی در دنیای ابزارهای هنری، معنای اثر هنری و تعریف هنرمند را نیزدگرگون کرده است. دگرگونی شکلی در هنر عصرحاضر با به کارگیری تکنولوژی های نوین ارتباطی و ابزارهای متعدد و متکثر رسانهای جدید، از ابتدای قرن بیستم آغاز شد، آنجایی که بریده های کاغذ و پارچه به کلاژهای هنرمندان کوبیست وارد گردید.
این روند، رفته رفته با توسعه رایانه ها و نرم افزارهای متنوعی که در اختیار عموم مردم قرار گرفت روز به روز گسترده تر شد و مفهومی را در ادبیات هنری بوجود آورد به نام « هنر دیجیتال[۱]».
هنر دیجیتال به هنری اطلاق می شود که توسط رایانه در چارچوب قواعد دیجیتال تهیه شده، یا از تصاویر و احجام اسکن شده در سیستم های چند رسانه ای[۲] که در ابزارهای متنوع قابل نمایش گذاشتن باشد خلق شده است. به طور معمول منظور از هنر دیجیتال هنرهایی هستند که توسط فرایندهای رایانه ای و با اثر گذاری هنرمندانه انسانی تولید گردند .
هنر دیجیتال از دید برخی از پژوهندگان،یک اثر هنری است که در تمام یا بخشی از فرایند تولید آن از رایانه استفاده شده باشد. در این ارتباط تعاریف و دسته بندی های دیگری نیز وجود دارد که بر مبنای آن هنر دیجیتال تعریف می گردد . به عنوان مثال موزه«آستین»[۳] هنر دیجیتال را در سه بخش فرایند، محصول و موضوع تفکیک نموده، اظهار می دارد چنانچه فناوری دیجیتال در هر یک از این سه بخش به کار گرفته شود، کار به عنوان اثر هنری دیجیتال محسوب می گردد که مثال هایی گوناگون از خلق یک تابلوی نقاشی دیجیتال تا یک اثر موسیقی الکترونیک و پویانمایی های رایانه ای را شامل می گردد[۴].
بنابراین محصول هنری دیجیتال آن چیزی است که، در یک سیستم بصورت دیجیتال تولید گردد. خواه این تولید، مشاهده از صفحه مانیتور باشد یا پرینت و یا یک محصول هنری سه بعدی مانند مجسمه سازی یا معماری که یک هنر کاربردی است. به طور کلی هر هنری که امکان بروز و بیان در قالب قواعد دیجیتالی داشته باشد، می تواند هنر دیجیتال باشد.
حال در سال های اخیر با حضور سرسام آور تصویر،عکس، ویدئو ،موسیقی و سایر عناصر هنری در فضای سایبری به دلیل حضور همه جایی و فراگیر رسانه های نوین شاهد تغییر مفهوم هنر در عرصه فرهنگ عمومی هستیم.
در رابطه با هنر قرن بیست و یکم با وجود ابزارهای بسیار مدرن، باید گفت که دیگر از مفهوم «ایسم ها » عبور کرده ایم و امروز افراد با استفاده از تکنولوژی های نوین ارتباطی و دیجیتالی قادرند شکل های تازه ای از محصولات هنری را تولید نمایند. تولیداتی که با پیشرفت بی حد و حصر جهان به سوی فرهنگ دیجیتالی و در فضای دوم با ابزار های سایبری، موضوع موجودیت هنر را نیز در بر گرفته است، امروزه همگان می توانند با ابزارهای هنری که اتفاقا بسیار ارزان و در اکثر موارد رایگان در اختیار علاقمندان هستند،دست به خلق اثر هنری کنند.
با این توصیف توانایی هنرمند شدن با ابزارهای جدید بسیار ساده شده است. ترکیب تصاویر و استفاده از رنگ ها، فیلترها، ابزارهای متنوع تصویر سازی وصداگذاری،اضافه کردن موسیقی به تصویر و فیلم ،رسم و نقاشی و حتی استفاده از موسیقی بی کلام بر روی شعر ومتن و فضا سازی هایی که از ترکیب هنرهای متنوع، ذیل یک ابزار دیجیتالی می تواند اثری جدید را خلق نماید، چیزی که در قرن گذشته تصورش برای همگان غیر ممکن بود .
در سالهای اخیر که توان تازهای با استفاده از فناوریهای دیجیتالی در موضوعاتی مانند عکاسی، فیلمبرداری، موسیقی، سینما، نمایش، نقاشی و سایر هنرها ایجاد شده، هنرهای متنوعی را پویا نموده و از این رو جهان امروز را از دنیای دهههای پیش متفاوتترکرده است.
باچند دهه گذر از تولید نرم افزارهای رایانهای و اعجاب انگیز فناورانه، دگرگونی بزرگی در عرصه هنری بوجود آمده است. امروزه هر شخص می تواند با خلق یک اثر هنری در یکی از نرم افزارها و ترکیب چند هنر با یکدیگر هنرمند تلقی گردد.
با وجود تکنولوژی های مدرن و در پی آن به میدان آمدن تولید کنندگان جدید که خبرگان در عرصه استفاده از وسایل و دست آوردهای جدید هستند آوانگاردهای جدید در حال پیدایش است، شکل جدیدی از هنر که حالا با مخاطب خود دائماً در تعامل بوده و حتی این تعامل در بعضی موارد تبدیل به سرگرمی هم شده است. در اینجا هنرمند و مخاطب اطراف یک وسیله رسانهای دیجیتال جمع می شوند و طرفین حول محور یک اثر هنری با هم در تعامل هستند در دنیای نو تفاوت مفهوم هنرمند و مخاطب دقیقاً معلوم نیست و آنچه مشخص است تولید یک اثر برای انتقال یک پیام است، حال این اثر در واقعیت مجازی یا واقعیت افزوده باشد یا در قالب مالتی مدیا و یا حتی یک تصویر در اینستاگرام، مهم تولید و انتقال پیام و نیز نشر آن در وسعت بی کران وب و دیده شدن در فضای مجازی است. در اینجا نکته قابل طرح و بررسی این است که در دنیای جدید همگان می توانند تولید کننده اثر باشند ولی آیا هر اثر هنری هم لزوماً هنر تلقی می شود؟
برای پاسخ به این موضوع که آیا هنر دیجیتال هنر است یا خیر اختلاف نظر وجود دارد، عده ای هنر مذکور و تولیدات برگرفته از ابزارهای دیجیتال را به دلیل امکان تکثیر آن فاقد اصالت می دانند و از این بابت آثار کلاسیک فاخر هنری که به صورت سنتی تولید میشوند را دارای ارزش هنری می پندارند. در طرف دیگر مدرن ها هنر را ابزاری برای بیان احساسات و درونیات هنرمند می دانند و مهم برای آنان خلق اثر هنری و بیان این احساس است و به قول آنها چه اشکالی دارد که این احساس بارها و بارها تکثیر شود.
تولید هنری درفضای دیجیتال یک ابزار بیشتر نیاز ندارد که هنرمند تنها لازم است بتواند از این ابزار به نحو مطلوب بهره برداری کند. دست اندرکاران و متولیان تولیدات هنری شامل نقاشان، گرافیست ها، مجسمه سازان، موسیقی دانان، خطاطان، معماران و بطور کلی تمامی حرفه هایی که بگونه ای در خلق آثار هنری دخالت دارند به این نکته می بایست توجه کنند که هم اکنون ابزاری خارق العاده بوجود آمده که خلق و تولید آثار را دقیق تر از گذشته و در مقیاس جهانی و با ویژگی بدون زمانی و مکانی رسانه همراه ساخته است. هم اکنون موزه های کثیری در دنیا وجود دارند که آثار هنری دیجیتال را به نمایش می گذارند. یکی از این موزه های مشهور، موزه «ویکتوریا و آلبرت»[۵] است که مبادرت به این امر می نماید.
در فضای جدید پس از پدیده همه گیری ویروس کرونا و لزوم ارایه وتعاملات پیام ها و احساسات و فعالیت های مجازی شاهد استفاده روز افزون اهالی فرهنگ و همه افراد جامعه از ابزارهای هنری بودهایم، به نظر می رسد دنیا در مبارزه با ویروس کرونا در عرصه تولیدات هنر دیجیتال رشد فوق العادهای داشته است، زیرا در ارایه مفاهیم هنری در زمان قرنطینه درس آموخته های جدیدی برای نوع انسان حاصل شد، به این معنا که نیاز به دیده شدن آثار هنری و خلق آثار جدید برای بیان احساسات وافکار در قالب دستاوردهای هنری همچنان وجود داشت که پاسخ به این نیاز با توجه به محدودیت های موجود در این پاندمی فقط در فضای وب به عنوان تنها فضای در اختیار برای ملاقات های عمومی جستجو شد.پاسخی که در شکل گالری مجازی،پخش فیلم های سینمایی در شبکه های خانگی با روش های جدید،نمایش مجازی،کنسرت مجازی و غیره ظهور و بروز پیدا کرد.
روزگاری با کیفیت دوربین های معمولی موبایل های امروزی که در اختیار همگان است، فیلم سینمایی ساخته می شد و عکاسی بدون نگاتیو و بدون محدودیت برای انسان یک آرزو بود، امروزه شما با نصب یک اپلیکیشن ساخت فیلم، تصویرسازی و نقاشی، موسیقی و از این دست می توانید احساسات خود را مانند هنرمندان دهه های گذشته و با کیفیتی مناسب بیان کنید، نکته قابل توجه در دنیای دیجیتالی امروز دیگر نحوه تولید اثر نیست بلکه تولید محتوا برای انتقال یک پیام دارای اهمیت راهبردی در این حوزه است . امروزه افراد میتوانند با ابزارهای در اختیار پیام های خود را و دغدغه ها و درونیاتشان را با شکل هنری و در قالب بسیار لطیف و زیبا در اختیار دیگران قرار دهند و احساسات خود را در کمترین زمان به وسعت دنیا منتشر کنند.
ما چه بخواهیم و چه نخواهیم جهان به سمت تولید آثار فراوان هنری توسط عامه مردم می رود و اتفاقاً همین آثار مردمی نیز مخاطب مردمی فراوانی هم دارد.
امروزه مفهوم هنر و رسانه در کنار هم ممزوج و یکی شده است و آنچه در دنیای جدید و در عصر هنر دیجیتال مهم است، انتقال درونیات، دغدغه ها و پیام های افراد در قالب هنری به دیگران است، سایر امور مانند ابزاری در خدمت این امر می توانند خلا تولید اثر و توانایی فردی را پر کنند، در این میان آنچه حائز اهمیت است تولید محتوا و بیان موضوعات متنوع در بسته های زیبا و دلپسند به مخاطب است تا همراه لذت از این بسته های هنری پیام آن را درک کند. شاید بتوان گفت که در دنیای جدید دیگر نحوه تولید اثر هنری مهم نیست آنچه مهم است دغدغه افراد و درونیات هنرمند است و این ویژگی است که باعث تفاوت آثار هنری و تولید محتوا خواهد شد، پاسخ دقیق به این برآورد، هنوز نیاز به زمان دارد.
[۱] Digital art
[۲] multi media
[۳] Austin
[۴] مقاله هنر دیجیتال، وب سایت انجمن مفاخر معماری ایران ، ۱۹ تیرماه ۱۳۹۶
[۵] موزه ویکتوریا و آلبرت (به صورت مختصر V & A ) در لندن، از برترین موزههای جهان به جهت داشتن ذخائر غنی آثار هنری و بزرگترین موزه جهان از نظر هنرهای تزئینی است. این موزه مساحتی برابر ۵٫۱ هکتار را پوشش میدهد و دارای ۱۴۵ گالریاست.
